25 Temmuz 2013 Perşembe

Şevket-i Bostan






Bahar mevsiminin gelmesiyle Ege pazarlarında otlar boy göstermeye başlar. 

Dağ ve tepelerin eteklerinde mera alanlarında bulunmaktadır. 
Şevket-i bostan (Scolymus hispanicus L.) Compositae familyası bitkilerindedir. ülkemizde sahil bölgeleri ile Iç Anadolu doğal yayılım alanları arasındadır. Ayrıca Güney Avrupa, Güney Rusya, Kırım’da yetiştiği bildirilmektedir. 30-40 cmcye kadar boy atabilen bitki, bol yapraklıdır; yaprakları yapışkan özellikte ve dikenlidir. 

Bitkinin büyüme ucu sarı renkte bir çiçekle son bulmaktadır.
Ülkemizde bu bitki değişik isimlerle anılmaktadır. Ege bölgesinde “Şevket-i Bostan” adıyla tanınırken, Balıkesir yöresinde “Akkız”, Bigadiç ve Savaştepe çevrelerinde “Sarıcakız”, Konya yöresinde ise “Akdiken” adıyla bilinmektedir. Ayrıca süt dikeni, bostan otu, mübarek dikeni, şevket otu gibi adlarla da anılır.

Şevket-i bostan bitkisel tedavi amacıyla 1500’lü yıllardan beri kullanılmaktadır. Ilk kayıtlarda genellikle vebaya karşı kullanıldığı belirtilmektedir. Bunun yanında 16. yy herbalistlerinden Turner, özellikle müshil etkileri nedeniyle şevket-i bostan tüketilmesini tavsiye etmiştir. 

19. yüzyılda Amerika’da Shakers, terlemeyi sağlaması, diüretik etkileri ve bağırsak rahatsızlıklarını önlemesinden dolayı bu bitkinin çayının kullanımını salık vermiştir. Ayrıca Rönesans’ta emzikli kadınlarda süt artışını sağlamak için de kullanılmıştır. 

Türkiye’ye özel ruhsatlı bitkisel bir ilaç olan Lityazol Cemil’in ana maddesi şevket-i bostandır. Bu ilaçla ilgili olarak Izmir Devlet Hastanesinde yapılan bir klinik araştırmasında üriner sistem taş hastalığı şikayeti ile kliniğe müracaat etmiş hastalarda ilacın etkileri irdelenmiştir. Çalışma sonucunda taşların çoğu düşmüş geri kalan kısmı da en azından yer değiştirmiştir. 

Bunda idrar pH’sının asit tarafa kaymasının özellikle enfeksiyon taşlarının düşürülmesinde yararlı olduğu ifade edilmiş, ilacın kullanma süresi içinde hiçbir yan etki ile karşılaşılmadığı da belirtilmiştir. 

Halk reçetelerinde sindirime yardımcı olduğu ifade edilmektedir. 

Kabızlığı önlediği ve gaz problemlerinde kullanıldığı bilinmektedir. 

Karaciğer ve safra kesesi rahatsızlıklarında fayda sağlamakta ve hafızayı güçlendirmektedir. 

Içermiş olduğu sesquiterpenlerden ‘sinisin’ özellikle kabızlık sorunlarını gidermektedir. 

Sinisin mide suyu ve salya salgısını teşvik ederek kabızlıkta etkili olmaktadır. 

Aynı zamanda karaciğeri temizleyici, hücre yenileyici ve kırışıkları giderici etkilerde sinisinin rolü büyüktür. 

Iştahsızlık, akne problemleri, isteksizlik, hücre yenileme, kırışıkları giderici, kronik baş ağrısı, şiddetli ateş, bronşit, sarılık, adet dönemlerindeki hormon dengesizlikleri ve deri rahatsızlıkları gibi durumlarda da kullanılmaktadır. 

Bu etkileri nedeniyle yaşlanmayı geciktirmektedir.

Şevket-i bostan az sayıda olsa da kanser önleyici etkileri konusunda önemli bilimsel çalışmalar bulunmaktadır. Şevket-i bostanın içermiş olduğu trachelogenin, artigenin ve nortrachelosid gibi lignanların günümüzde virüsleri (özellikle AIDS virüsü olan HIV’e karşı) ve kanseri önleyici özellikleri konusunda araştırmalar devam etmektedir. Taninler kanamayı durdurucu etkiye sahiptir ve şevket-i bostanda % 8 oranında bulunmaktadır. 

Bitkide bulunan yağlar Staphylococcus aureus ve S. faecalis bakterilerine karşı etkilidir. Bitki bu özelliği nedeniyle yaraları temizlemekte ve iyileşme sağlamaktadır.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder